Sẩn ngứa do gan: Tìm hiểu về triệu chứng, nguyên nhân và cách phòng ngừa
HT
Th 4 14/05/2025
Nội dung bài viết
Bạn có bao giờ thức giấc giữa đêm vì cảm giác ngứa ngáy khó chịu trên da, dù không hề có dấu hiệu phát ban hay mẩn đỏ? Đó có thể không chỉ là vấn đề da liễu đơn thuần, mà là "tín hiệu cảnh báo" từ cơ thể về một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn.
Ngứa da dai dẳng, đặc biệt là vào ban đêm, thường bị bỏ qua hoặc chỉ được điều trị bằng kem dưỡng da. Tuy nhiên, ít ai biết rằng đây có thể là triệu chứng của sẩn ngứa do gan – một dấu hiệu cảnh báo chức năng gan đang suy yếu hoặc mắc các bệnh lý như viêm gan, xơ gan, hay thậm chí ung thư gan.
Bài viết này sẽ giải mã mối liên hệ giữa ngứa da và bệnh lý gan, giúp bạn nhận diện sớm các dấu hiệu bất thường và có biện pháp phòng ngừa, điều trị kịp thời.
Sẩn ngứa do gan là gì?
Sẩn ngứa do gan là tình trạng da ngứa kéo dài, thường kèm theo các nốt sẩn nhỏ, phát sinh do sự rối loạn chức năng gan. Khi gan không thể lọc thải hiệu quả, các chất độc - đặc biệt là muối mật và bilirubin - tích tụ trong máu và lắng đọng tại da, gây kích ứng các đầu dây thần kinh dưới da, dẫn đến cảm giác ngứa ngáy dai dẳng.
Khác với ngứa thông thường do dị ứng, côn trùng đốt hay khô da, sẩn ngứa do gan có những đặc điểm riêng biệt. Ngứa do các nguyên nhân thông thường thường cục bộ, có thể xác định được vùng bị tổn thương và thường đáp ứng với các loại kem bôi ngoài da. Trong khi đó, sẩn ngứa do gan thường lan tỏa, không đáp ứng với thuốc chống ngứa thông thường, và có xu hướng trầm trọng hơn vào ban đêm, đặc biệt là ở lòng bàn tay và lòng bàn chân.
Khác với ngứa thông thường do dị ứng, côn trùng đốt hay khô da, sẩn ngứa do gan có những đặc điểm riêng biệt. Ngứa do các nguyên nhân thông thường thường cục bộ, có thể xác định được vùng bị tổn thương và thường đáp ứng với các loại kem bôi ngoài da. Trong khi đó, sẩn ngứa do gan thường lan tỏa, không đáp ứng với thuốc chống ngứa thông thường, và có xu hướng trầm trọng hơn vào ban đêm, đặc biệt là ở lòng bàn tay và lòng bàn chân.
Triệu chứng nhận biết sẩn ngứa do gan
Sẩn ngứa do gan có những đặc điểm riêng biệt giúp phân biệt với các dạng ngứa thông thường:
- Cường độ: Cơn ngứa thường rất dữ dội, dai dẳng và không thuyên giảm dù có gãi. Nhiều bệnh nhân mô tả đó là cảm giác "như có kiến bò" dưới da hoặc "như kim châm" khó chịu.
- Thời điểm: Đặc trưng nhất là cơn ngứa thường trở nên trầm trọng vào ban đêm hoặc khi cơ thể ấm lên, gây mất ngủ, mệt mỏi kéo dài.
- Vị trí: Thường khởi phát ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, sau đó lan dần ra các vùng khác như cánh tay, chân, bụng, lưng và có thể toàn thân.
- Biểu hiện trên da: Điểm đặc biệt là ban đầu da có thể không có bất kỳ tổn thương hay dấu hiệu phát ban nào. Tuy nhiên, do gãi liên tục, da có thể xuất hiện các vết trầy xước, thâm sạm, dày sừng, thậm chí nhiễm trùng thứ phát.
Các triệu chứng khác đi kèm liên quan đến bệnh gan
- Cường độ: Cơn ngứa thường rất dữ dội, dai dẳng và không thuyên giảm dù có gãi. Nhiều bệnh nhân mô tả đó là cảm giác "như có kiến bò" dưới da hoặc "như kim châm" khó chịu.
- Thời điểm: Đặc trưng nhất là cơn ngứa thường trở nên trầm trọng vào ban đêm hoặc khi cơ thể ấm lên, gây mất ngủ, mệt mỏi kéo dài.
- Vị trí: Thường khởi phát ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, sau đó lan dần ra các vùng khác như cánh tay, chân, bụng, lưng và có thể toàn thân.
- Biểu hiện trên da: Điểm đặc biệt là ban đầu da có thể không có bất kỳ tổn thương hay dấu hiệu phát ban nào. Tuy nhiên, do gãi liên tục, da có thể xuất hiện các vết trầy xước, thâm sạm, dày sừng, thậm chí nhiễm trùng thứ phát.
Các triệu chứng khác đi kèm liên quan đến bệnh gan
- Vàng da, vàng mắt (biểu hiện của tăng bilirubin trong máu)
- Mệt mỏi kéo dài, suy nhược không rõ nguyên nhân
- Chán ăn, buồn nôn, đôi khi nôn
- Cảm giác đau tức hoặc khó chịu ở vùng hạ sườn phải
- Nước tiểu có màu sẫm như trà đặc, phân bạc màu hoặc nhạt màu
- Xuất hiện các vết bầm tím không rõ nguyên nhân, chảy máu chân răng
- Phù chân, mắt cá chân, hoặc bụng trướng (cổ trướng) ở giai đoạn nặng
- Rối loạn tiêu hóa, đầy hơi, khó tiêu kéo dài
Sự xuất hiện của cơn ngứa kèm theo bất kỳ triệu chứng nào kể trên là dấu hiệu quan trọng cần được thăm khám y tế ngay lập tức.
Nguyên nhân gây ra sẩn ngứa do gan
Gan đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất và chuyển hóa muối mật – chất giúp tiêu hóa chất béo. Khi gan bị tổn thương (viêm, xơ hóa, tắc mật), muối mật không được đào thải hiệu quả mà tích tụ trong máu, lắng đọng dưới da và kích thích các dây thần kinh, gây ngứa dữ dội. Đây được gọi là tình trạng ứ mật (Cholestasis) – nguyên nhân chính dẫn đến sẩn ngứa do gan.
Các bệnh lý gan cụ thể gây ngứa (H3)
- Viêm đường mật nguyên phát (PBC):Đây là nguyên nhân hàng đầu gây sẩn ngứa do gan. Bệnh tự miễn này tấn công và phá hủy các ống mật nhỏ trong gan, gây ứ mật nặng. Khoảng 80% bệnh nhân PBC trải qua cảm giác ngứa, thường xuất hiện trước các triệu chứng khác nhiều năm.
- Viêm xơ đường mật nguyên phát (PSC): Bệnh gây viêm, xơ hóa và hẹp các đường mật trong và ngoài gan. Ngứa thường là triệu chứng sớm, có thể xuất hiện trước khi bệnh được chẩn đoán.
- Viêm gan virus mạn tính: Đặc biệt viêm gan B và C khi tiến triển thành giai đoạn nặng hoặc xơ gan. Tình trạng viêm kéo dài làm suy giảm khả năng đào thải muối mật của gan.
- Xơ gan: Ngứa thường xuất hiện ở giai đoạn muộn khi cấu trúc gan bị phá hủy nghiêm trọng. Nguyên nhân xơ gan có thể do rượu, virus, gan nhiễm mỡ, thuốc hoặc độc tố.
- Tắc nghẽn đường mật: Do sỏi mật, u đường mật hoặc khối u tuyến tụy chèn ép. Đây là dạng ứ mật ngoài gan, gây ngứa cấp tính và thường đi kèm vàng da rõ rệt.
- Ung thư gan: Ngứa có thể là dấu hiệu của ung thư gan nguyên phát hoặc thứ phát, đặc biệt khi khối u chèn ép đường mật hoặc ảnh hưởng đến chức năng gan.
- Thuốc gây độc gan: Một số loại thuốc như kháng sinh nhóm macrolide, thuốc chống nấm, thuốc điều trị tâm thần, thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) khi sử dụng kéo dài có thể gây tổn thương gan và dẫn đến ngứa.
Các bệnh lý gan cụ thể gây ngứa (H3)
- Viêm đường mật nguyên phát (PBC):Đây là nguyên nhân hàng đầu gây sẩn ngứa do gan. Bệnh tự miễn này tấn công và phá hủy các ống mật nhỏ trong gan, gây ứ mật nặng. Khoảng 80% bệnh nhân PBC trải qua cảm giác ngứa, thường xuất hiện trước các triệu chứng khác nhiều năm.
- Viêm xơ đường mật nguyên phát (PSC): Bệnh gây viêm, xơ hóa và hẹp các đường mật trong và ngoài gan. Ngứa thường là triệu chứng sớm, có thể xuất hiện trước khi bệnh được chẩn đoán.
- Viêm gan virus mạn tính: Đặc biệt viêm gan B và C khi tiến triển thành giai đoạn nặng hoặc xơ gan. Tình trạng viêm kéo dài làm suy giảm khả năng đào thải muối mật của gan.
- Xơ gan: Ngứa thường xuất hiện ở giai đoạn muộn khi cấu trúc gan bị phá hủy nghiêm trọng. Nguyên nhân xơ gan có thể do rượu, virus, gan nhiễm mỡ, thuốc hoặc độc tố.
- Tắc nghẽn đường mật: Do sỏi mật, u đường mật hoặc khối u tuyến tụy chèn ép. Đây là dạng ứ mật ngoài gan, gây ngứa cấp tính và thường đi kèm vàng da rõ rệt.
- Ung thư gan: Ngứa có thể là dấu hiệu của ung thư gan nguyên phát hoặc thứ phát, đặc biệt khi khối u chèn ép đường mật hoặc ảnh hưởng đến chức năng gan.
- Thuốc gây độc gan: Một số loại thuốc như kháng sinh nhóm macrolide, thuốc chống nấm, thuốc điều trị tâm thần, thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) khi sử dụng kéo dài có thể gây tổn thương gan và dẫn đến ngứa.
Đặc biệt, ngứa thường là triệu chứng sớm trong các bệnh ứ mật, xuất hiện trước cả vàng da hay các biểu hiện rối loạn chức năng gan khác, góp phần quan trọng trong việc phát hiện sớm bệnh lý gan.
Phòng ngừa sẩn ngứa do gan
Nguyên tắc cốt lõi trong phòng ngừa sẩn ngứa do gan chính là ngăn chặn và kiểm soát các bệnh lý gan nền. Bảo vệ chức năng gan khỏe mạnh là cách hiệu quả nhất để tránh tình trạng tích tụ muối mật trong máu - nguyên nhân chính gây ra hiện tượng ngứa.
Duy trì nối sống lành mạnh
- Chế độ ăn uống cân bằng: Ưu tiên thực phẩm tự nhiên, giàu chất xơ từ rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt. Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ, đường và muối. Bổ sung các thực phẩm có lợi cho gan như nghệ, atiso, cà rốt, bông cải xanh.
- Tập thể dục đều đặn: Duy trì hoạt động thể chất ít nhất 150 phút mỗi tuần. Việc này không chỉ giúp giảm mỡ trong gan mà còn cải thiện dòng chảy mật.
- Kiểm soát cân nặng: Duy trì cân nặng hợp lý là biện pháp quan trọng để phòng ngừa gan nhiễm mỡ - nguyên nhân phổ biến dẫn đến bệnh gan mạn tính.
- Tránh xa rượu bia: Rượu là độc tố trực tiếp với gan. Hạn chế hoặc tốt nhất là tránh hoàn toàn đồ uống có cồn để bảo vệ tế bào gan.
Sử dụng thuốc an toàn
- Chỉ dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, tuân thủ liều lượng và thời gian điều trị.
- Thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc, thực phẩm chức năng đang sử dụng.
- Đặc biệt thận trọng với các loại thuốc có nguy cơ cao gây tổn thương gan như paracetamol, một số kháng sinh, thuốc chống viêm không steroid và thuốc điều trị tâm thần.
Phòng ngừa viêm gan virus
- Tiêm phòng đầy đủ: Vắc-xin viêm gan A và B là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa các bệnh lý này. Tiêm đủ liều theo khuyến cáo.
- Quan hệ tình dục an toàn, không dùng chung kim tiêm, đồ cá nhân có thể dính máu (dao cạo, bàn chải đánh răng).
- Đảm bảo an toàn thực phẩm và nước uống: Đặc biệt quan trọng để phòng ngừa viêm gan A.
Khám sức khỏe định kỳ
- Kiểm tra chức năng gan định kỳ, đặc biệt nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao: có tiền sử gia đình mắc bệnh gan, tiếp xúc với hóa chất độc hại, béo phì, tiểu đường.
- Thực hiện các xét nghiệm men gan định kỳ (ALT, AST), xét nghiệm chức năng gan, siêu âm gan theo khuyến cáo của bác sĩ.
Kiểm soát tốt các bệnh lý nền
Điều trị và kiểm soát tốt các bệnh mạn tính như tiểu đường, rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp - những yếu tố có thể làm tăng nguy cơ tổn thương gan. Tuân thủ phác đồ điều trị và tái khám đúng hẹn.
Với những người đã được chẩn đoán bệnh gan, việc tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ là yếu tố quan trọng nhất để ngăn ngừa biến chứng và các triệu chứng như sẩn ngứa do gan.
Duy trì nối sống lành mạnh
- Chế độ ăn uống cân bằng: Ưu tiên thực phẩm tự nhiên, giàu chất xơ từ rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt. Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ, đường và muối. Bổ sung các thực phẩm có lợi cho gan như nghệ, atiso, cà rốt, bông cải xanh.
- Tập thể dục đều đặn: Duy trì hoạt động thể chất ít nhất 150 phút mỗi tuần. Việc này không chỉ giúp giảm mỡ trong gan mà còn cải thiện dòng chảy mật.
- Kiểm soát cân nặng: Duy trì cân nặng hợp lý là biện pháp quan trọng để phòng ngừa gan nhiễm mỡ - nguyên nhân phổ biến dẫn đến bệnh gan mạn tính.
- Tránh xa rượu bia: Rượu là độc tố trực tiếp với gan. Hạn chế hoặc tốt nhất là tránh hoàn toàn đồ uống có cồn để bảo vệ tế bào gan.
Sử dụng thuốc an toàn
- Chỉ dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, tuân thủ liều lượng và thời gian điều trị.
- Thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc, thực phẩm chức năng đang sử dụng.
- Đặc biệt thận trọng với các loại thuốc có nguy cơ cao gây tổn thương gan như paracetamol, một số kháng sinh, thuốc chống viêm không steroid và thuốc điều trị tâm thần.
Phòng ngừa viêm gan virus
- Tiêm phòng đầy đủ: Vắc-xin viêm gan A và B là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa các bệnh lý này. Tiêm đủ liều theo khuyến cáo.
- Quan hệ tình dục an toàn, không dùng chung kim tiêm, đồ cá nhân có thể dính máu (dao cạo, bàn chải đánh răng).
- Đảm bảo an toàn thực phẩm và nước uống: Đặc biệt quan trọng để phòng ngừa viêm gan A.
Khám sức khỏe định kỳ
- Kiểm tra chức năng gan định kỳ, đặc biệt nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao: có tiền sử gia đình mắc bệnh gan, tiếp xúc với hóa chất độc hại, béo phì, tiểu đường.
- Thực hiện các xét nghiệm men gan định kỳ (ALT, AST), xét nghiệm chức năng gan, siêu âm gan theo khuyến cáo của bác sĩ.
Kiểm soát tốt các bệnh lý nền
Điều trị và kiểm soát tốt các bệnh mạn tính như tiểu đường, rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp - những yếu tố có thể làm tăng nguy cơ tổn thương gan. Tuân thủ phác đồ điều trị và tái khám đúng hẹn.
Với những người đã được chẩn đoán bệnh gan, việc tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ là yếu tố quan trọng nhất để ngăn ngừa biến chứng và các triệu chứng như sẩn ngứa do gan.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Nếu bạn bị ngứa da kéo dài hơn 2 tuần, đặc biệt là ngứa nặng hơn về đêm và không đỡ khi dùng kem dưỡng ẩm, hãy đi khám ngay. Đặc biệt cần cảnh giác khi ngứa kèm theo các triệu chứng như vàng da, mệt mỏi, nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu, đau hạ sườn phải hoặc phù chân. Những dấu hiệu này có thể cảnh báo bệnh gan tiến triển như viêm gan, xơ gan hoặc tắc mật.
Không nên tự ý dùng thuốc mà không có chỉ định của bác sĩ, vì điều trị sai cách có thể làm tình trạng nặng hơn. Hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa gan mật để được chẩn đoán chính xác và can thiệp kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.
Có thể bạn quan tâm: Thực phẩm bảo vệ sức khỏe đạm gan VIHADAMGAN - Hỗ trợ tăng cường chức năng gan
Địa chỉ mua thuốc, thực phẩm chức năng uy tín, chất lượng, cam kết chính hãng tại:
- Đặt mua hàng trực tiếp từ website của công ty https://nhathuocso1v354.com.vn.
- Đặt hàng Online tại Zalo 0919 654 189 - 1800 585 865
- Văn phòng công ty: Số 90- Lô C2 Khu Đô Thị Mới Đại Kim, Quận Hoàng Mai- Hà Nội. SĐT 0243 558 5014
- Giờ mở cửa: 08:00 - 17:00 từ Thứ 2 đến sáng Thứ 7 hàng tuần.
- Địa chỉ Quầy thuốc Công ty: Quầy thuốc số 1- V354. Số 120 phố Đốc Ngữ.
- Giờ mở cửa : Từ 09:00- 21:00 tất cả các ngày trong tuần.( Cả T7, CN).
